Instalacja Debiana GNU/Linux 2.2 dla architektury Motorola 680x0
Część 4 Dzielenie dysku twardego na partycje

4.1 Tło

Partycjonowanie dysku oznacza po prostu dzielenie dysku na części. Każda z nich jest niezależna od innych. Można to porównać do stawiania ścian w budynku: jeśli postawisz meble w jakimś pokoju, nie wpływa to na wygląd innego pokoju.

Jeśli już posiadasz system operacyjny (Windows95, Windows NT, OS/2, MacOS, Solaris, FreeBSD) i chcesz zainstalować Linuksa na tym samym dysku, będziesz prawdopodobnie musiał/musiała go przepartycjonować. Ogólnie rzecz biorąc, zmiana partycji na której istnieje już system plików zniszczy znajdujące się na niej informacje. Przed przepartycjonowaniem zawsze powinno się zrobić kopię zapasową danych. Używając analogii z budynkiem: przed przesuwaniem ściany dobrze jest usunąć meble, bo inaczej ryzykuje się ich zniszczenie.

GNU/Linux potrzebuje conajmniej jednej partycji dla siebie. Możesz mieć jedną partycję zawierającą cały system operacyjny, aplikacje i prywatne pliki. Wielu ludzi uważa, że niezbędna jest także partycja wymiany, choć nie jest to rzeczywiście konieczne. Miejsce wymiany (ang. swap) to obszar na dysku przeznaczony dla systemu operacyjnego, które umożliwia mu wykorzystanie taniego miejsca na dysku jako `pamięci wirtualnej'. Umieszczenie miejsca wymiany na osobnej partycji umożliwia Linuksowi znacznie wydajniejsze z niego korzystanie. Możliwe jest wykorzystanie jako partycji wymiany zwykłego pliku, ale nie jest to zalecane.

Jednak wiele osób decyduje się dać GNU/Linuksowi większą ilość partycji. Jest kilka powodów, dla których warto jest podzielić dysk na kilka mniejszych partycji. Pierwszy z nich to bezpieczeństwo. W razie awarii dysku zazwyczaj naruszona jest tylko jedna partycja. Dzięki temu konieczne jest przywrócenie (z kopii zapasowych, które skrupulatnie tworzyłeś/tworzyłaś) tylko części systemu. Powinieneś/powinnaś utworzyć przynajmniej ``partycję główną'' (ang. ``root partition''). Zawiera ona najbardziej niezbędne składniki systemu. Jeśli ulegną uszkodzeniu inne partycje, wciąż będzie możliwe załadowanie systemu i naprawienie uszkodzeń. Dzięki temu nie będzie konieczna ponowna instalacja systemu.

Inny powód jest ważny głównie w przypadku zastosowań profesjonalnych i zależy od wykorzystania systemu. Załóżmy, że coś wymyka się spod kontroli i zaczyna zjadać miejsce na dysku. Jeśli proces sprawiający problemy ma uprawnienia administratora systemu (system nie pozwala na używanie pewnego fragmentu dysku przez zwykłych użytkowników), to może się nagle okazać, że na dysku brakuje miejsca. Nie jest to dobre dla systemu, ponieważ używa on plików do wielu rzeczy. Nie musi to być nawet problem pochodzenia lokalnego. Na przykład jeśli ktoś zasypie Cię poczta elektroniczną, może zapełnić Twój dysk. Używając kilku partycji można obronić się przed tego typu problemami. Używając znów poczty elektronicznej jako przykładu: umieszczając /var/spool/mail na osobnej partycji większość systemu będzie działać nawet, jeśli ktoś zasypie Cię listami.

Jedyną prawdziwą wadą używania większej ilości partycji jest fakt, że zazwyczaj trudno jest z góry określić swoje wymagania. Jeśli któraś z partycji okaże się za mała, będziesz musiał/musiała albo zainstalować system jeszcze raz, albo będziesz skazany/skazana na ciągłe przenoszenie danych z miejsca na miejsce w poszukiwaniu wolnej przestrzeni na danej partycji. Z drugiej strony, jeśli partycja będzie za mała to będzie się marnowała przestrzeń, która mogłaby być wykorzystana w innym miejscu. Przestrzeń dyskowa jest teraz tania, ale po co wyrzucać pieniądze w błoto?

4.1.1 Drzewo katalogów

Poniższa lista opisuje niektóre ważniejsze katalogi. Ma za zadanie pomóc Ci określić sposób podziału dysku na partycje. Jeśli ten rozdział jest dla Ciebie zbyt niejasny, zignoruj go i powróć tutaj po przeczytanii reszty podręcznika instalacji.

• /: korzeń oznacza punkt startowy hierarchii katalogów. Zawiera niezbędne programy, które może załadować komputer, w tym jądro, biblioteki systemowe, pliki konfiguracyjne w /etc i inne potrzebne pliki. Zazwyczaj wymaga około 30-50 MB, ale liczba ta może się wahać.

  Uwaga: nie twórz osobnych partycji na katalogi /etc, /bin, sbin, /lib ani /dev; system nie będzie się w stanie załadować.

• /dev: ten katalog zawiera różne pliki urządzeń, które są interfejsami do różnych części sprzętu. Więcej informacji zawiera rozdział Nazwy urządzeń w Linuksie, Rozdział 4.3.
• /usr: w tym katalogu znajdują się wszystkie programy dla użytkowników (/usr/bin), biblioteki (/usr/lib), dokumentacja (/usr/share/doc) itp. Ta część systemu plików wymaga większą część miejsca. Powinno się na niego przeznaczyć przynajmniej 300-500 MB. Jeśli będziesz instalować więcej pakietów, powinieneś/powinnaś zwiększyć ilość miejsca przeznaczonego na ten katalog.
• /home: każdy użytkownik będzie umieszczał swoje dane w podkatalogu tego katalogu. Jego rozmiar zależy od ilości użytkowników, którzy będą używali tego systemu jak i od wielkości plików, jakie będą przechowywane w tym katalogu. W zależności od planowanego użycia powinno się zarezerwować ok. 100 MB dla każdego użytkownika, ale tą liczbę należy dostosować do własnych potrzeb.
• /var: wszystkie zmieniające się dane, jak artykuły grup dyskusyjnych (ang. news), poczta elektroniczna, strony WWW, cache APT-a itp. będzie przechowywany w tym katalogu. Jego rozmiar zależy w dużym stopniu od sposobu użycia komputera, ale dla większości ludzi będzie podyktowany przede wszystkim wymaganiami narzędzia zarządzania pakietami. Jeśli planujesz zainstalować z sieci prawie wszystko, co ma do zaoferowania Debian, wszystko na raz, to prawdopodobnie wystarczy przeznaczyć na ten katalog 2-3 gigabajtów. Jeśli będziesz instalować wszystko etapami (to jest najpierw narzędzia i usługi, później tekstowe programy użytkowe, później X, ...) to powinno wystarczyć około dwustu do pięciuset megabajtów. Jeśli chcesz oszczędzać miejsce na dysku i nie planujesz używać APT-a (przynajmniej do większych uaktualnień) możesz przeznaczyć na ten katalog 30 lub 40 MB.
• /tmp: pliki tymczasowe tworzone przez programy najprawdopodobniej będą tworzone właśnie w tym katalogu. Powinno wystarczyć zazwyczaj 20-50 MB.
• /proc: ten wirtualny system plików nie potrzebuje miejsca na dysku. Zawiera on ciekawe i cenne dane na temat działającego systemu.

4.2 Planowanie użycia systemu

It is important to decide what type of machine you are creating. This will determine disk space requirements and affect your partitioning scheme.

There are a number of default ``Profiles'' which Debian offers for your convenience (see Wybór i instalacja profili, Rozdział 7.21). Profiles are simply sets of package selections which make it easier for you, in that a number of packages are automatically marked for installation.

Each given profile has a size of the resulting system after installation is complete. Even if you don't use these profiles, this discussion is important for planning, since it will give you a sense of how large your partition or partitions need to be.

The following are some of the available profiles and their sizes:

Server_std

This is a small server profile, useful for stripped down server which does not have a lot of niceties for shell users. It basically has an FTP server, a web server, DNS, NIS, and POP. It will take up around 50MB. Of course, this is just size of the software; any data you serve up would be additional.

Dialup

A standard desktop box, including the X window system, graphics applications, sound, editors, etc. Size of the packages will be around 500MB.

Work_std

A more stripped-down user machine, without the X window system or X applications. Possibly suitable for a laptop or mobile computer. The size is around 140MB. (Note that the author has a pretty simple laptop setup including X11 in even less, around 100MB).

Devel_comp

A desktop setup with all the development packages, such as Perl, C, C++, etc. Size is around 475MB. Assuming you are adding X11 and some additional packages for other uses, you should plan around 800MB for this type of machine.

Remember that these sizes don't include all the other materials which are usually to be found, such as user files, mail, and data. It is always best to be generous when considering the space for your own files and data. Notably, the Debian /var partition contains a lot of state information. The dpkg files (with information on all installed packages) can easily consume 20MB; with logs and the rest, you should usually allocate at least 50MB for /var.

4.3 Nazwy urządzeń w Linuksie

Nazwy dysków i partycji w Linuksie mogą się różnić od nazw w innych systemach operacyjnych. Musisz znać te nazwy podczas tworzenia i montowania partycji. Oto podstawowe nazwy:

• Pierwszy napęd dyskietek to ``/dev/fd0''.
• Drugi napęd dyskietek to ``/dev/fd1''.
• Pierwszy dysk SCSI (według adresów ID SCSI) to ``/dev/sda''.
• Drugi dysk SCSI (według adresów) to ``/dev/sdb'', itd.
• Pierwszy CD-ROM SCSI to ``/dev/scd0'', znany także jako ``/dev/sr0''.
• Pierwszy (master) dysk na pierwszym kontrolerze IDE to ``/dev/hda''.
• Drugi (slave) dysk na pierwszym kontrolerze IDE to ``/dev/hdb''.
• Pierwszy i drugi dysk na drugim kontrolerze IDE to odpowiednio ``/dev/hdc'' i ``/dev/hdd''. Nowsze kontrolery IDE mogą mieć dwa kanały, działające jak dwa kontrolery. Litery mogą się różnić od tego, jakie pokazuje program pdisk (tzn. to, co pdisk pokazuje jako /dev/hdc może pokazać się w Debianie jako /dev/hda).
• Pierwsze urządzenie ACSI to ``/dev/ada'', drugie to ``/dev/adb''.

Nazwy partycji na każdym z dysków tworzy się dodając jej numer do nazwy dysku: ``sda1'' i ``sda2'' odpowiadają pierwszej i drugiej partycji na pierwszym dysku SCSI w Twoim systemie.

Oto przykład. Załóżmy, że masz dwa dyski SCSI, jeden pod adresem SCSI 2, a drugi po adresem SCSI 4. Pierwszy dysk (adres 2) nazywa się wtedy ``sda'', a drugi ``sdb''. Jeśli na dysku ``sda'' są 3 partycje, będą się nazywać ``sda1'', ``sda2'', i ``sda3''. To samo odnosi się do dysku ``sdb'' i jego partycji.

Zwróć uwagę, że jeśli posiadasz kilka kontrolerów SCSI kolejność dysków szybko może się okazać niejasna. Najlepszym rozwiązaniem w tym wypadku jest przeczytanie komunikatów startowych, zakładając że zna się modele dysków.

Systemy VMEbus używające napędu dyskietek SCSI TEAC FC-1 będą widziały go jako zwykły dysk SCSI. Aby ułatwić identyfikację napędu program instalacyjny utworzy dowiązanie symboliczne do odpowiedniego urządzenia i nazwie je ``/dev/sfd0''.

4.4 Zalecany układ partycji

Jak to opisano powyżej, powinno się posiadać oddzielną partycję główną (ang. root partition) i większą partycję /usr, jeśli jest wystarczająco dużo miejsca. Przykłady zamieszczone są poniżej. Większości użytkowników wystarczają te dwie partycje. Jest to tym bardziej właściwe, jeśli posiadasz jeden mały dysk, ponieważ tworzenie większej ilości partycji może spowodować marnowanie miejsca.

W niektórych przypadkach może być potrzebna oddzielna partycja /usr/local jeśli planujesz instalować programy, które nie są częścią Debiana. Jeśli Twoja maszyna ma być serwerem poczty, może być konieczne utworzenie oddzielnej partycji /var/spool/mail. Często utworzenie osobnej partycji wielkości 20 do 32 MB na katalog /tmp jest dobrym pomysłem. Jeśli instalujesz serwer dla mnóstwa użytkowników, dobrze jest posiadać dużą oddzielną partycję /home. Ogólnie mówiąc, partycjonowanie dysku zależy od roli, jaką ma spełniać komputer.

Przy bardzo skomplikowanych systemach powinieneś/powinnaś przeczytać Multi Disk HOWTO. Zawiera ono informacje ciekawe głównie dla ISP i ludzi konfigurujących serwery.

Jeśli chodzi o wielkość partycji wymiany, jest na to wiele poglądów. Jedną z zasad jest posiadanie takiej ilości miejsca wymiany, ile jest pamięci operacyjnej, choć dla większości użytkowników nie ma sensu posiadanie więcej niż 64 MB miejsca wymiany. W większości przypadków nie powinno być go także mniej niż 16 MB. Oczywiście są wyjątki od tych reguł. Jeśli będziesz rozwiązywać układy 10000 równań na maszynie z 256 MB RAM-u, będzie potrzebny gigabajt (lub więcej) miejsca wymiany. Z drugiej strony, Atari Falcon i Maki nie znoszą wymiany dobrze, więc zamiast tworzenia dużej partycji wymiany kup tak dużo RAM-u jak to możliwe.

Przy architekturach 32-bitowych (i386, m68k, 32-bitowy SPARC, i PowerPC), maksymalna wielkość partycji wymiany to 2 GB (na Alphie i SPARC64 jej wielkość jest tak duża, że można ją uznać za nieograniczoną). Powinno to wystarczyć dla większości instalacji. Jeśli jednak masz duże wymagania co do wielkości miejsca wymiany spróbuj rozrzucić partycje po kilku dyskach i jeśli to możliwe na różnych kanałach SCSI lub IDE. Jądro będzie odpowiednio dostosowywało ich użycie aby zwiększyć wydajność.

4.5 Przykładowe partycjonowanie

Jako przykład podajemy domową maszynę jednego z autorów - 32 MB RAM i 1,7 GB dysk IDE na /dev/hda. Jest na nim 500 megabajtowa partycja przeznaczona na inny system operacyjny na /dev/hda1 (powinna mieć 200MB bo i tak nigdy jej nie używam). Partycja wymiany o wielkości 32 MB mieści się na /dev/hda3 a reszta (około 1,2GB na /dev/hda2) to partycja Linuksa.

4.6 Partycjonowanie przed instalacją

Istnieją dwa momenty w których można przeprowadzić partycjonowanie: przed instalacją Debiana lub podczas jej trwania. Jeśli Twój komputer będzie w całości przeznaczony na Debiana, powinieneś/powinnaś przeprowadzić partycjonowanie podczas instalacji. (``Podział dysku na partycje'', Rozdział 7.7). Jeśli masz komputer z więcej niż jednym systemem operacyjnym, powinieneś/powinnaś danemu systemowi operacyjnemu pozwolić utworzyć swoje własne partycje.

Następujące rozdziały zawierają informacje na temat partycjonowania w innym systemie operacyjnym przed instalacją. Zwróć uwagę, że będzie konieczna zamiana nazw partycji w różnych systemach; patrz Nazwy urządzeń w Linuksie, Rozdział 4.3.

4.6.1 Partycjonowanie w AmigaOS

Jeśli posiadasz AmigaOS, możesz użyć programu HDToolBox aby podzielić dysk przed instalacją. Oto instrukcje:

1. Uruchom HDToolBox, wybierz dysk, który chcesz podzielić, kliknij na przycisku ``Partition Drive'' i wybierz lub utwórz partycję, której chcesz użyć jako głównej partycji dla Debiana.
2. Następnie będziesz musiał/musiała włączyć ``Advanced options'' (opcje zaawansowane) i zmień następujące pozycje pod ``Change'':

   • ustaw system plików (filesystem) na ``Custom Filesystem'' lub ``Reserved Filesystem'' (pokazana etykieta zależy od wersji programu).
   • ustaw identyfikator na 0x4c4e5800 (jest to szestnastkowy odpowiednik ``LNX\0'')
   • wyłącz opcję ``Auto-mount this partition''
   • wyłącz ``Custom Bootcode''
   • ustaw ``Reserved blocks at'' na 2 dla startu i 0 dla końca
3. Jeśli tworzysz więcej niż jedną partycję dla Linuksa, utwórz dodatkowe partycje tak jak powyżej.
4. Następnie wybierz partycję, która będzie używana jako partycja wymiany i powtórz te kroki co powyżej, z tym że ustaw identyfikator na 0x53575000 (oznacza to "SWP\0" w ASCII).
5. Zapisz nazwy partycji Linuksa na główny system plików i miejsce wymiany, które właśnie utworzyłeś/utworzyłaś. Informacje na temat nazw partycji w Linuksie można znaleźć w rozdziale Nazwy urządzeń w Linuksie, Rozdział 4.3.
6. Wróć do głównego okna HDToolBox i wybierz ``Save changes to drive'' (zapisanie zmian na dysk). Pomyśl dwa razy przed naciśnięciem przycisku ``Yes'' -- czy wybrałeś/wybrałaś właściwe partycje? Czy żadne ważne dane nie zostaną utracone po zmianie układu partycji? Następnie naciśnij ``OK''. Jeśli to konieczne, Amiga uruchomi się ponownie.

4.6.2 Partycjonowanie w Atari TOS

Identyfikatory partycji w Atari to trzy znaki ASCII, użyj ``LNX'' na dane i ``SWP'' na partycje wymiany. Jeśli używasz metody instalacji dla małej ilości pamięcie, będzie także potrzebna mała (ok 2 MB) partycja Minix, dla której identyfikatorem jest ``MNX''. Jeśli nie ustawisz odpowiednich identyfikatorów partycji uniemożliwi Debianowi rozpoznanie tych partycji ale i spowoduje, że TOS będzie próbował użyć tych partycji, co powoduje problemy ze sterownikiem dysku a w konsekwencji uniemożliwia korzystanie z dysku.

Istnieje wiele narzędzi do partycjonowania dysków (program Atari harddisk nie pozwala na zmianę identyfikatorów partycji); ten podręcznik nie może podać dokładnych opisów ich wszystkich. Następujący opis dotyczy SCSITool (autorstwa Hard+Soft GmBH).

1. Uruchom SCSITool i wybierz dysk, który chcesz podzielić (menu ``Disk'', pozycja ``select'').
2. Z menu ``Partition'' wybierz albo ``New'' aby dodać nową partycję lub zmienić rozmiary istniejących partycji, albo ``Change'' aby zmienić jedną konkretną partycję. O ile już nie utworzyłeś/utworzyłaś partycji o odpowiednich rozmiarach i tylko chcesz zmienić identyfikatory partycji ``New'' jest prawdopodobnie najlepszym wyborem.
3. W przypadku wybrania ``New'', wybierz ``existing'' w okienku dialogowym proszącym o podanie ustawień początkowych. Następne okno pokazuje listę istniejących partycji, które możesz dostosować używając klawiszy przewijania, lub klikając na wykresy słupkowe. Pierwszą kolumną w liście partycji jest typ partycji; po prostu kliknij na polu tekstowym aby go zmodyfikować. Po zakończeniu zmian w ustawieniach, zapisz je opuszczając okno przy pomocy przycisku ``Ok''.

   W przypadku wybrania ``Change'', wybierz z listy partycję, którą chcesz zmienić i wybierz ``other systems'' w oknie dialogowym. Następne okno zawiera dokładne informacje na temat położenia tej partycji i pozwala na zmianę identyfikatora. Zapisz zmiany opuszczając okno przy pomocy przycisku ``Ok''.

4. Zapisz nazwy partycji Linuksa -- patrz Nazwy urządzeń w Linuksie, Rozdział 4.3.
5. Zamknij SCSITool używając opcji ``Quit'' z menu ``File''. Komputer uruchomi się ponownie, aby upewnić się, że TOS użyje nowej tabeli partycji. Jeśli zmienisz partycje TOS/GEM będą musiały być ponownie zainicjalizowane (powiedzieliśmy Ci, żeby zrobić kopie zapasowe wszystkiego na dysku, prawda?).

W systemie instalacyjnym istnieje narzędzie do partycjonowania dla Linux/m68k o nazwie atari-fdisk, ale teraz zalecamy dzielenie dysku przy pomocy edytora partycji TOS lub innego narzędzia dyskowego. Jeśli Twój edytor partycji nie ma opcji pozwalającej na modyfikację typu partycji, możesz zrobić to później (z załadowanego tymczasowego ramdysku). SCSITool to tylko jeden z edytorów partycji, o którym wiemy, że pozwala na ustawienie dowolnego typu partycji. Mogą istnieć inne; wybierz narzędzie, które odpowiada Twoim potrzebom.

4.6.3 Partycjonowanie w MacOS

Sprawdzone narzędzia do partycjonowania dla Macintosha to między innymi HD SC Setup 7.3.5 (Apple), HDT 1.8 (FWB), SilverLining (LaCie), i DiskTool (Tim Endres, GPL). Pełne wersje są konieczne w przypadku HDT i SilverLining. Narzędzie Apple-a wymaga łaty aby rozpoznawać niestandardowe dyski (opis łatania HD SC Setup przy pomocy ResEdit można znaleźć pod adresem http://www.euronet.nl/users/ernstoud/patch.html).

was the following paragraph removed on purpose? I found it in the "Installing Debian GNU/Linux 2.1 For Motorola 680x0 - Partitioning your Hard Drive." Dla Mac-ów IDE należy użyć Apple Drive Setup aby utworzyć puste miejsce na partycje Linuksa i dokończyć partycjonowanie w Linuksie, lub użyć wersji 68k MacOS pdisk-a dostępnej na serwerze FTP MkLinux.

Następujące instrukcje dotyczą partycjonowania przy pomocy programu Apple'a HD SC Setup.

Bez względu na używane narzędzie typ partycji musi być ustawiony na ``Apple_Unix_SVR2''. Nazwy partycji muszą być ustawione na ``A/UX Root'', ``A/UX Root&Usr'' lub ``A/UX Usr'' dla partycji dla danych i ``swap'' dla partycji wymiany. Partycja wymiany musi się tak nazywać, bo w przeciwnym wypadku nie zostanie rozpoznana przez program instalujący. HD SC Setup użyje odpowiednich nazw podczas tworzenia partycji A/UX w trybie ``Custom''. Partycje zaznacza się do kasowania, tworzenia lub zmiany wielkości przy pomocy myszy; nazwę partycji i typ można wybrać z listy predefiniowanych typów.

DiskTool może utworzyć partycje typu A/UX, ale wymaga, aby użytkownik wpisał ręcznie nazwy partycji.

Następujące instrukcje dotyczą partycjonowania przy pomocy programu pdisk 68k i Apple Drive Setup.

Uruchom Apple Drive Setup, wybierz dysk, który chesz podzielić i kliknij ``initialize''. Następnie wybierz ``custom'' i ustaw partycje zgodnie ze swoimi wymaganiami. Kliknij ``ok'' i dokończ proces inicjalizacji. Po zakończeniu pracy z Apple Drive Setup, zamknij ten program i uruchom pdisk 68k. W pdisk 68k wybierz ``e'' i podaj który dysk chcesz podzielić (zazwyczaj będzie to /dev/hda). Następnie wybierz ``p'' i zanotuj początki i długości partycji. Następnie wybierz ``d''. Wpisz numer pierwszej partycji dla Linuksa. Następnie wybierz ``c'' i wpisz początek i długość partycji. Podaj jakąś opisową nazwę (np. root, usr, home itp.). Powtórz to dla każdej partycji dla Linuksa. Dla partycji wymiany musisz podać nazwę ``swap'', bo w przeciwnym wypadku program instalacyjny nie będzie w stanie jej rozpoznać.

Chętnie przyjmiemy instrukcje dla innych narzędzi. FIXME: more can be gleaned from the Debian/Mac install guide